Op de dijk langs het Zwarte Water, tussen de Overijsselse Vecht en Hasselt, liggen het monumentale gemaal Streukelerzijl uit 1925, gemaal Galgenrak uit 1978 en stuw Fissele. De gemalen en stuw zorgen er voor dat het water uit het binnenland afgevoerd kan worden richting het IJsselmeer.

Een stukje geschiedenis

Het gemaal Streukelerzijl verzorgt de afwatering van het gebied Haerst - Genne. Het naastgelegen gemaal Galgenrak pompt het overtollige water weg uit het stroomgebied rond de Dedemsvaart, grofweg gelegen tussen Hasselt, Balkbrug en Staphorst. 

Het bijna 100 jaar oude gemaal Streukelerzijl werd gesticht door het toenmalige waterschap De Noorder Vechtdijken. Met een totale capaciteit van 1200 kuub per minuut speelt het gemaal een cruciale rol in de waterhuishouding van de achterliggende polders die rond de NAP-nullijn liggen. Voor 1925 was lozing van water uit dit gebied alleen mogelijk bij eb in de Zuiderzee via de voormalige afwateringssluis. Naast gemaal Streukelerzijl werd in 1979 een tweede gemaal gebouwd, het vijzelgemaal Galgenrak. Gemaal Galgerak zorgt voor het peilbeheer van de noordelijke polders. Beide gemalen samen zorgen bij hoog buitenwater ook voor de bemaling van de Dedemsvaart. Het water wordt afgevoerd via het Zwarte Water, het Zwarte meer en uiteindelijk geloosd op het IJsselmeer.

Oorspronkelijk werden veel gemalen met een dieselmotor aangedreven, maar tegenwoordig wordt dat in veel gevallen met een elektromotor gedaan. Dieselmotoren in een gemaal zijn zeldzaam geworden en naar verwachting binnen 10 jaar allemaal vervangen door een duurzamere variant. Gemaal Streukelerzijl heeft een zogenaamde hybride aandrijving van zowel elektro-, als dieselmotoren. Het gemaal is daarmee een heel vroeg voorbeeld van een poldergemaal dat door een combinatie van dieselmotoren en elektromotoren werd aangedreven. Leuk om te weten: de dieselmotor in gemaal Streukelerzijl is nog steeds inzetbaar. Daarom is het gemaal een belangrijk onderdeel van ons (cultuur)historisch watererfgoed. Het is een gemeentelijk monument. 

Plannen voor renovatie en uitbreiding

Op dit moment werken we aan plannen voor de renovatie en capaciteitsuitbreiding van het oude gemaal Streukelerzijl, het naastgelegen gemaal Galgenrak en stuw Fissele, zodat ze weer voldoen aan de huidige normen voor veiligheid en waterbeheer. Ook moeten we steeds beter kunnen anticiperen op extremen in het weer, zoals flinke plensbuien of juist langdurige droge periodes. Daarom is renovatie en/of vervanging noodzakelijk. Daarnaast vragen andere ontwikkelingen om aanpassingen, zoals vismigratie, duurzaamheid en de verwachte daling van het maaiveld in de komende 30 jaar. Dit wordt allemaal samengevoegd in het ontwerp voor de gemalen.

De plannen in het kort

  • Binnen gemaal Streukelerzijl worden de twee oorspronkelijke ‘kattenrugpompen” gerenoveerd. De andere huidige pompen moeten worden vervangen door modernere en duurzamere varianten en worden daarmee volledig elektrisch. Deze techniek wordt in het bestaande gemaalgebouw geplaatst. Hiermee behouden we de huidige functionaliteit, uitstraling, het aanzicht aan de achterzijde en de monumentale status.
  • Voor gemaal Galgenrak worden het huidige gemaalgebouw en de pompen geheel vervangen. Het ruim 40 jaar oude gemaal is aan het einde van de technische levensduur. Om klaar te zijn voor de toekomst gaat de capaciteit van gemaal Galgenrak van 380 kuub per minuut naar 550 kuub water per minuut. Dat is dus van 380.000 liter naar 550.000 liter water per minuut. Daarnaast moet het gemaal in droge periodes water kunnen aanvoeren uit het Zwarte Water, iets wat met het huidige gemaal niet mogelijk is. Dat betekent dat er in omvang een groter gemaal nodig is dan het huidige gemaal.
  • Voor stuw Fissele vinden kleine renovatiewerkzaamheden plaats.

We verwachten in de eerste helft van 2024 het definitieve ontwerp van de gemalen gereed te hebben. Vervolgens gaan we verder met de voorbereiding van de uitvoering.

Meer informatie?

Contact

Heeft u vragen of opmerkingen over het project. Of wilt u meer informatie? Neem dan gerust contact op met omgevingsmanager Marleen Schepers via  088 – 233 1200 of via marleenschepers-gorissen@wdodelta.nl