“Zwummen bij het gemaaltie” - In gesprek met Ferry Zieleman
Bij het gemaaltje, dat was zo’n 60 jaar geleden in de zomer voor veel kinderen de plek waar je moest zijn om te zwemmen. Een verharde bodem, net een zwembad, het kon niet mooier. Toen het gemaaltje er nog niet was waren bijvoorbeeld het Rechtuit en het Oostopgaande nog de grote trekpleisters om in te zwemmen.
In het Rechtuit was bij de ingang van de begraafplaats een zwemplek en in het Oostopgaande (nu Schoonhovenweg) was de zwemplek een eindje vóór de uitmonding in het Zuideropgaande. Toen de beide opgaanden werden gedempt, was het gemaal zeker een aanwinst. Toentertijd een mooie bijvangst zullen we maar zeggen. Tegenwoordig zou het afgeraden worden hier nog te zwemmen, omdat de waterkwaliteit en de fysieke veiligheid hier niet in de gaten worden gehouden. Alleen officieel aangewezen zwemlocaties worden hierop gecontroleerd. Dat het gemaaltje niet een officiële zwemlocatie is, zal voor niemand in Hollandscheveld nieuws zijn. Er wordt hier al jaren niet meer gezwommen.
Hollandscheveld ging op de schop.
Eind jaren ‘50 en in de jaren ’60 van de vorige eeuw werden de opgaanden en veel wijken gedempt en ‘waterlossingen’ en wegen aangelegd. De wegen kwamen meestal te liggen op de gedempte opgaanden en soms op wijken. De gemeente en het net opgerichte waterschap Riegmeer werkten hierbij eendrachtig samen. Het vervoer over water werd verleden tijd en over land werd de toekomst. Het watersysteem werd aangepast aan de – landbouwkundige - eisen van de tijd, niet teveel water, maar ook niet te weinig.
De Krakeelse wijken
De 2e tot en met de 9e Krakeelse wijk voerden het water in het gebied tussen de Coevorderstraatweg in het noorden, de Kerkhoflaan in het zuiden en min of meer de Marten Kuilerweg aan de oostkant in westelijke richting af naar de 31e Wijk. Van hieruit ging het water via het Krakeelse opgaande (nu de weg Krakeel) richting de Hoogeveensche Vaart. Tot vlak na de 2e Wereldoorlog de huidige Hoofdstraat en later het Omkanaal, waar nu de Kanaalweg loopt. In verband met de demping van het Krakeelse opgaande en daarna de 31e Wijk heeft het waterschap in de 60’er jaren van de vorige eeuw een nieuw waterafvoersysteem ontworpen. Tot dit nieuwe systeem behoorde het realiseren van het gemaal ’t Meertje. Het gebied dat bemalen wordt heeft een oppervlakte van ongeveer 70 hectare en staat aangegeven op het kaartje.
Nieuw gemaal
Waterschap Drents Overijsselse Delta, dat in 2016 is ontstaan door een fusie van de waterschappen Reest en Wieden en Groot Salland, gaat het gemaal uit 1960 nu vervangen door een geheel nieuw gemaal. In een gesprek met Ferry Zieleman – hij staat op de foto op de plek waar het oude gemaal stond en nu het nieuwe gemaal staat – geeft hij uitleg over het waarom van deze vervanging en hoe dit in z’n werk gaat. Ferry is sinds 2013 werkzaam bij het waterschap. Hij vervult hier diverse rollen, waaronder ontwerpleider bij één van de vier bouwteams “gemalen & stuwen”. In dit bouwteam werkt hij samen met aannemer GMB. Na een interne inventarisatie van de kunstwerken – zo heten in de waterschapswereld gemalen en stuwen - bleek dat het gemaal ’t Meertje één van de ruim 60 kunstwerken zijn die vervangen of gerenoveerd dienen te worden. Niet zo gek natuurlijk dat dit gemaal na 61 jaar vervangen wordt.
Teveel of te weinig water is ongemak
Op de vraag wat er zou gebeuren als hier geen gemaal zou staan, merkt Ferry allereerst op dat de meeste mensen het uit landschappelijk of recreatief oogpunt mooi vinden dat er water is. En dat is maar goed ook, want wij kunnen nu eenmaal niet zonder water. Zonder water geen leven, maar je wilt er liever geen last van hebben. Teveel of te weinig water betekent in de regel ongemak. Als het gemaal ’t Meertje opgedoekt zou worden is het gevolg hiervan dat de bewoners en de eigenaren van de landerijen in het peilgebied van ’t Meertje ongemak krijgen. In periodes met veel neerslag zullen de laagstgelegen delen voor kortere of langere tijd onder water komen te staan. Dan komt behalve het ongemak ook het economische belang om de hoek kijken, zoals waardevermindering van woningen en land en minder opbrengst van gewassen. Het gemaal draagt er aan bij dat hier zo weinig mogelijk sprake van is door het water uit het gebied naar het hoger gelegen peilgebied te pompen. Een tekort aan water in droge periodes is evenmin fijn. Daarom zal in droge periodes water in het gebied worden ingelaten vanuit de ‘waterlossing’ waardoor water aangevoerd kan worden vanuit de Verlengde Hoogeveensche Vaart. Zo heeft dit systeem alweer ruim 60 jaar gefunctioneerd zegt Ferry.
Robuust watersysteem
Het nieuwe gemaal heeft een grotere capaciteit dan het oude gemaal. Ferry legt uit dat de nieuwe pomp binnen een bepaalde tijdseenheid dan ook meer water kan verstouwen dan de oude. De oude pomp had een capaciteit 9 m³/minuut en de nieuwe heeft een capaciteit van 12 m³/minuut. Het waterschap werkt aan een robuust watersysteem om klaar te zijn voor de gevolgen van de klimaatverandering. Dit is nodig om de toenemende grilligheid van het weer het hoofd te kunnen bieden. Wij zien de laatste jaren al dat fikse buien en droge perioden elkaar afwisselen. Volgens de deskundigen zal zich dit in de toekomst verder voortzetten.
Het is niet alleen de capaciteit van de pomp die groter is, maar ook de behuizing is groter en staat nu twee meter boven het maaiveld. En dan te bedenken dat er beneden het maaiveld ook nog eens twee meter diep wordt gegaan. Het nieuwe gemaal is een zogeheten “vijzelgemaal”. De civiel technicus Ferry legt uit dat er gekozen is voor een vijzel, omdat een vijzel robuuster is dan een pomp. Een vijzel vraagt ook minder onderhoud en gebruikt minder energie. Voorwaarde is dat de instroom peilen redelijk dicht bij elkaar liggen (geen al te grote schommelingen hebben) en dat het uitstroompeil redelijk constant is. Dit is hier het geval, aldus Ferry.
Op de vraag wat de kosten van dit gemaal zijn kijkt Ferry wat bedenkelijk. Enerzijds vraagt hij zich even af wat het nut ervan is dat dit openbaar gemaakt wordt, maar anderzijds zegt hij het ook wel belangrijk te vinden dat iedereen goed beseft dat een betrouwbaar waterbeheer lang niet gratis is. De aanschaf van het complete vijzelgemaal, inclusief de besturingskast bedraagt ca € 150.000,-. Dit bedrag is dus nodig om ook in de toekomst ongemak dan wel economische schade te voorkomen.
Vervangen gekapte bomen
Moesten er nu echt zoveel bomen gekapt worden om deze klus te kunnen klaren. Jazeker zegt Ferry, anders hadden we er natuurlijk mee volstaan minder te kappen. Om de pomp met de behuizing en alle toeters en bellen die erbij horen hier te kunnen krijgen en te plaatsen hebben we relatief groot materieel nodig. Het is goed om te horen dat het waterschap en de boseigenaar afspraken hebben gemaakt over vervangende aanplant van bomen.
Tijdelijke noodvoorziening
Als geruststelling voor de bewoners van dit gebied zegt Ferry dat er tijdens de uitvoering van de werkzaamheden een noodvoorziening is aangebracht. Indien nodig neemt deze de functie van het gemaal over. Met een glimlach op z’n gezicht besluit hij zijn verhaal met te zeggen dat de mensen wat dat betreft rustig kunnen slapen.
Planning
Op dit moment (2 augustus 2021) zal het nieuwe gemaal er waarschijnlijk al wel zo’n 2 à 3 weken staan. De oplevering en de inwerkingstelling zal volgens planning na de bouwvakvakantie gebeuren.